Italiano
English
Français
Deutsch
Paweł VI, Jacques MaritainRozmiar: :rozmiar
Wystawa poświęcona Pawłowi VI i Jacques'owi Maritainowi w Muzeach Watykańskich
Wystawa poświęcona Pawłowi VI i Jacques'owi Maritainowi w Muzeach Watykańskich
Rankiem 12 czerwca 2025 r. odbył się pokaz prasowy udoskonalonej wystawy „Paweł VI i Jacques Maritain: Odnowa sztuki sakralnej między Francją a Włochami (1945–1973)”. Z okazji Jubileuszowego Roku 2025 Muzea Watykańskie oddają hołd znanemu francuskiemu filozofowi Jacques'owi Maritainowi i jego bliskim związkom ze św. Pawłem VI oraz światem sztuki. Wystawa została przygotowana przez Micol Forti, kierowniczkę Kolekcji Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej Muzeów Watykańskich, i znajduje się w samym sercu ekspozycji sztuki współczesnej, w połowie drogi między Komnatami Rafaela a Kaplicą Sykstyńską.
Wystawa stanowi wielowymiarową okazję do uczczenia kilku ważnych rocznic, w tym 80. rocznicy mianowania Jacques'a Maritainana stanowisko ambasadora Francji przy Stolicy Apostolskiej w 1945 r., niemal równoczesnego powstania Centrum Kultury św. Ludwika Francuskiego, 60. rocznicy zakończenia Soboru Watykańskiego II w grudniu 1965 r. oraz inauguracji Kolekcji Sztuki Religijnej przez papieża Montiniego w czerwcu 1973 r. W wystawę zaangażowanych jest kilka instytucji, w tym Muzea Papieskie, Ambasada Francji przy Stolicy Apostolskiej, Centrum Kultury św. Ludwika Francuskiego/Institut français – Centre Saint-Louis oraz Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka w Strasburgu.
W centrum tego wyjątkowego partnerstwa znajduje się postać Jacques'a Maritaina (1882–1973). Został on zaproszony do Rzymu przez Charles'a de Gaulle'a w latach 1945–1948, podczas których pełnił funkcję ambasadora Francji przy Stolicy Apostolskiej. W tym okresie zacieśnił przyjaźń z Giovannim Battistą Montinim, którego po raz pierwszy spotkał w Paryżu w 1924 roku. Relacje te trwały długo po zakończeniu kariery dyplomatycznej Maritaina i pozostały silne podczas Soboru Watykańskiego II. Neo-tomistyczna myśl Maritaina przyczyniła się do powstania założeń soborowych, skupiających się na relacjach między sztuką a wiarą oraz między światem kultury a katolicyzmem. Było to zgodne z wizją „humanizmu integralnego” Soboru.
Maritain i jego żona Raïssa, z domu Oumançoff, którą poznał na Sorbonie i poślubił w 1904 roku, zostali wprowadzeni w chrześcijaństwo pod wpływem intelektualnych przyjaciół, takich jak Charles Péguy i Léon Bloy. Ostatecznie przyjęli wiarę katolicką po intensywnej podróży, której kulminacją był chrzest w czerwcu 1906 roku.
W pierwszej połowie XX wieku Maritainowie stworzyli wpływowe międzynarodowe środowisko, które miało kluczowe znaczenie dla refleksji nad chrześcijaństwem. W skład tej grupy wchodzili filozofowie, przywódcy kościelni, artyści, poeci i intelektualiści z różnych środowisk, m.in. Paul Claudel i Jean Cocteau.
Z biegiem czasu Maritainowie zgromadzili imponującą kolekcję dzieł sztuki, które otrzymali w prezencie od swoich licznych przyjaciół artystów. Niektóre z nich trafiły do kolekcji sztuki religijnej Muzeum Watykańskiego. Filozof i członkowie „Cercle d'études Jacques et Raïssa Maritain” podarowali te dzieła Pawłowi VI wraz z innymi pracami przekazanymi przez samych artystów w ramach wsparcia ważnego projektu papieża, zainaugurowanego w czerwcu 1973 roku.
Do najważniejszych artystów należeli Maurice Denis, Émile Bernard i Gino Severini, których dzieła dla szwajcarskich kościołów promował kardynał Charles Journet; Georges Rouault, prawdopodobnie najbardziej ukochany interpretator Maritaina; Marc Chagall, bliski przyjaciel Raïssy, którego opowiadania ożywiała niezwykła wrażliwość żydowskiego folkloru; Był też Henri Matisse, którego arcydzieło sztuki totalnej znajduje się w kaplicy w Vence, oraz William Congdon, amerykański artysta inspirowany autentycznym mistycyzmem, którego Maritain poznał w latach poprzedzających sobór. Wszyscy ci artyści byli postaciami o absolutnej głębi, które przyczyniły się do refleksji nad poszukiwaniem nowych form i nowych ścieżek dla współczesnej sztuki sakralnej.
Wystawa prezentuje również postać dominikanina Marie-Alaina Couturiera. Był on ważną postacią odnowy sztuki sakralnej we Francji i przewodził ruchowi, który pod wieloma względami był przeciwny poglądom Maritaina. Włączenie Couturiera do wystawy symbolizuje otwartość Pawła VI na postępowe myśli dominikanów.
Wystawa: Paweł VI i Jacques Maritain: odnowa sztuki sakralnej między Francją a Włochami (1945-1973)
Miejsce: Salette della Torre Borgia, Muzea Watykańskie
Czas trwania: 13czerwca – 20 września 2025 r
Wstęp: bezpłatny , w cenie biletu wstępu do muzeów
Wśród artystów prezentowanych na wystawie znajdują się: Maurice Denis, Emile Bernard, Gino Severini, Georges Rouault, Marc Chagall, Henri Matisse, William Congdon
GODZINY OTWARCIA: Poniedziałek – sobota: 8:00 – 20:00 (ostatnie wejście o 18:00)
Ostatnia niedziela miesiąca (z wyjątkiem 29 czerwca): 9:00–14:00 (ostatnie wejście o 12:30)
Niedziele i święta: nieczynne
Paweł VI i Jacques Maritain: odnowa sztuki sakralnej między Francją a Włochami (1945-1973)
Wystawa „Paweł VI i Jacques Maritain: Odnowa sztuki sakralnej między Francją a Włochami (1945-1973)” będzie okazją do uczczenia wielu rocznic w jubileuszowym roku 2025. Należą do nich 80. rocznica mianowania Jacques'a Maritaina ambasadorem Francji przy Stolicy Apostolskiej w 1945 r. i niemal równoczesne utworzenie Kolegium św. Ludwika dla Francuzów, 60. rocznica zakończenia Soboru Watykańskiego II w grudniu 1965 r. oraz inauguracja Kolekcji Sztuki Religijnej Współczesnej, której utworzenie zlecił Paweł VI w czerwcu 1973 r. Już same te rocznice świadczą o historycznej wartości, jaką wystawa oferuje zwiedzającym muzea papieskie. Ze względu na szeroki zakres tematyki wystawa wymagała dokonania wyboru opartego na niektórych kluczowych momentach i punktach. W tym kontekście z przyjemnością wspominam publikację materiałów z konferencji Les Maritain et Rome, zorganizowanej przez ambasadę Francji przy Stolicy Apostolskiej. Konferencja odbyła się w dwóch edycjach, w 2023 i 2024 roku. Poświęcono na niej wiele miejsca różnym aspektom „wszechświata Maritaina”.
W pierwszej połowie wieku Maritain i jego żona Raïssa (z domu Oumancoff) stworzyli intensywne międzynarodowe środowisko, które było kluczowym momentem w refleksji nad chrześcijaństwem w XX wieku. Środowisko to zyskało nowy impuls, gdy Maritain został ambasadorem Francji przy Stolicy Apostolskiej i przeniósł się do rezydencji Palazzo Taverna w Rzymie w latach 1945–1948. Tam zacieśnił przyjaźń z Monsignorem Giovannim Battistą Montinim, który został papieżem Pawłem VI.
Jego relacje z papieżem trwały długo po zakończeniu kariery dyplomatycznej i pozostały aktywne podczas Soboru Watykańskiego II. Neo-tomistyczna myśl Maritaina przyczyniła się do skupienia Soboru na relacjach między sztuką a wiarą oraz między światem kultury a katolicyzmem, zgodnie z jego koncepcją „humanizmu integralnego”. Z biegiem czasu Maritainowie zgromadzili kolekcję dzieł sztuki podarowanych im przez wielu przyjaciół artystów. Część z nich trafiła do Kolekcji Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej Muzeów Watykańskich, gdy filozof i „Cercle des études Jacques et Raïssa Maritain” podarowali je Pawłowi VI na początku lat 70. Inne dzieła zostały podarowane przez samych artystów i wyraźnie nawiązują do ich relacji z Maritainami. Dzieła te stanowią ważne uzupełnienie kolekcji watykańskiej, ponieważ potwierdzają wzajemny szacunek między Montinim a Maritainem i podkreślają natychmiastowe zrozumienie projektu Pawła VI przez Maritaina. Filozof był jedną z teoretycznych sił napędowych projektu.
Projekt papieża Montiniego miał wyraźne konotacje, które były jeszcze bardziej inkluzywne i otwarte niż idee Maritaina. Oficjalnie rozpoczął się od apelu do artystów o zlikwidowanie „rozwodu między Kościołem a sztuką współczesną”, który miał miejsce w Kaplicy Sykstyńskiej 7 maja 1964 roku. Pierwsza faza zakończyła się otwarciem kolekcji 23 czerwca 1973 r. Została ona umieszczona w historycznym sercu Muzeów Watykańskich, pomiędzy Apartamentem Borgia a salami prowadzącymi do Kaplicy Sykstyńskiej. Wśród dzieł prezentowanych obecnie w tych samych salach znajdują się prace wielkich artystów, takich jak Maurice Denis, Émile Bernard, Georges Rouault, Chagall, Matisse i Severini. Opowiadają one historie bohaterów tej kulturalnej i duchowej przygody oraz przywołują kluczowe epizody odnowy sztuki sakralnej we Francji, Szwajcarii i Włoszech na przełomie XIX i XX wieku.
Chciałbym wyrazić głęboką wdzięczność Ambasadzie Francji przy Stolicy Apostolskiej, a w szczególności ambasador Florence Mangin, za wsparcie i zachętę dla naszej inicjatywy. Chciałbym również podziękować Centre Culturel Saint-Louis des Français/Institut français – Centre Saint-Louis, Bibliothéque Nationale et Universitaire de Strasbourg, wielebnemu ojcu Augustinowi Laffayowi oraz wszystkim naukowcom zaangażowanym w publikację katalogu za ogromne wsparcie instytucjonalne i nieocenioną pomoc w zlokalizowaniu dokumentów z tego okresu. Chciałbym również podziękować wszystkim pracownikom Muzeów Watykańskich zaangażowanym w przygotowanie wystawy, Biuru Wystaw oraz Departamentowi Sztuki XIX i Współczesnej, którego kuratorem jest Micol Forti. Pani Forti promowała i koordynowała tę inicjatywę wraz ze swoimi cennymi współpracownikami, Francescą Boschetti i Rosalią Pagliarani.
Barbara Jatta Dyrektor Muzeów Watykańskich
Dokument do pobrania
Paweł VI, Jacques Maritain