De Vaticaanse Musea

De geschiedenis van het Vaticaan Museum

Halverwege de ochtend staat de lange rij langs de versterkte muren van het Vaticaan al in de Leo IV-straat. Ondanks het feit dat we
met een zekere snelheid voortgaan, is er geen teken dat de rij afneemt: nieuwe toeristen - gezichten en talen van over de hele wereld - wachten netjes op hun beurt om het heiligdom van kunst te betreden dat de Vaticaanse Musea zijn.

Door "hit-and-run"-toerisme ten onrechte vereenzelvigd met de kamers van Rafaël en de fresco's van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel, bieden de Vaticaanse Musea in werkelijkheid kilometerslange historische, artistieke en culturele routes van
van Egyptische kunst tot hedendaagse grafiek, via antieke beelden, Italiaanse schilderkunst van de laatste zevenhonderd jaar tot, waarom niet, pauselijke koetsen. Compacte massa's bezoekers wijzen resoluut in de richting van de Sixtijnse, zelden laten ze zich verleiden door een onvoorziene omweg, maar als dit gebeurt kan de gelukkige toerist in alle rust genieten van de Pinacoteca, pauzeren voor meesterwerken van Giotto, Leonardo en Caravaggio, of bijna
in volledige eenzaamheid de collectie Etruskische kunst bezoeken, een van de belangrijkste ter wereld vanwege haar rijkdom en volledigheid.

De geschiedenis van de Vaticaanse Musea is onlosmakelijk verbonden met twee factoren: de wil van opeenvolgende pausen in de afgelopen vijfhonderd jaar en de architectonische wisselvalligheden van de Vaticaanse paleizen. Belangrijke uitbreidingen en moderniseringen van het
complex dateren uit het midden van de 15e eeuw, toen het Vaticaan de officiële residentie van de paus werd, en gingen de hele eeuw door met de oprichting van de Vaticaanse Bibliotheek en de bouw van de Sixtijnse Kapel.
De eerste ruimte die speciaal werd ontworpen voor het tentoonstellen van kunstwerken werd sterk gewenst door Julius II: in 1503 gaf de paus architect Donato Bramante de opdracht om aanzienlijke ingrepen uit te voeren, waaronder de bouw van de grandioze Belvedere-binnenplaats
en de aangrenzende binnenplaats van de standbeelden. Aan de zijkanten van deze binnenplaats werd in grote nissen de pauselijke collectie oude beelden tentoongesteld, waaronder meesterwerken als de Laocoon en de Apollo van de Belvedere. Open voor een publiek van kunstenaars, literatoren en liefhebbers van de klassieke wereld, was de Binnenplaats van de Standbeelden dus de eerste zaal van wat vandaag de dag de Vaticaanse Musea worden genoemd.

Ignazio Danti
Bron: MuseiVaticani.va

Er was een aanzienlijke toename van collecties tussen de achttiende en negentiende eeuw, ten tijde van wat we de "marmer rush" zouden kunnen noemen, een archeologische versie van de goudkoorts, bezield door hetzelfde ongebreidelde verlangen naar accumulatie. De noodzaak om het zeer rijke artistieke erfgoed te beschermen, dat ernstig werd bedreigd door illegale opgravingen en illegale export, leidde ertoe dat de pausen nieuwe museale ruimtes oprichtten voor antieke beeldhouwwerken, zoals het Museo Pio Clementino en het Museo Chiaramonti, opgezet door Antonio Canova.
Het ontbrak ook niet aan strenge wetgeving: het edict van kardinaal Pacca uit 1820 bijvoorbeeld regelde opgravingen
archeologie en garandeerde openbare collecties een soort voorkeursrecht voor de vondsten die aan het licht kwamen. Dankzij de uitvoering van deze voorschriften konden de omvangrijke opgravingscampagnes die in het begin van de 19e eeuw in het zuiden van Etrurië werden uitgevoerd, in die tijd een integraal deel van de Pauselijke Staten
een integraal deel van de Pauselijke Staten, het waardevolle materiaal voor het Gregoriaanse Etruskische Museum dat in 1837 werd geopend.
En kort daarna, in 1839, werd in het kielzog van de belangstelling die in heel Europa werd gewekt door de expedities langs de Nijl en de studies van de Fransman Champollion over het hiërogliefenschrift, ook het Gregoriaans Egyptisch Museum geopend.

Nadat ze in 1870 de territoriale bevoegdheid van de Pauselijke Staat hadden verloren, en dus ook de mogelijkheid om de beperkingen van de bescherming uit te oefenen, hielden de Vaticaanse Musea zich voornamelijk bezig met de reorganisatie van het erfgoed dat door de eeuwen heen was opgebouwd. De opening van de huidige Pinacoteca, ingewijd in 1932, dateert uit deze fase. De aandacht voor de missionaire wereld en de moderne evangelisatiefunctie van de Kerk leidde ook tot de oprichting in de twintigste eeuw van collecties
zoals het Missionair-Ethnologisch Museum en de Collectie Hedendaagse Kunst.

Welke route je ook kiest, een bezoek aan de Vaticaanse Musea eindigt op spectaculaire wijze: door een kleine deur kom je in de grandioze ruimte van de Sixtijnse Kapel, het sanctum sanctorum van de Italiaanse renaissanceschilderkunst. Gebouwd
gebouwd door Sixtus IV en beschilderd door de meest gewaardeerde kunstenaars uit de tweede helft van de 15e eeuw, is de kapel bij het grote publiek vooral bekend om de fresco's van Michelangelo.

Ogen dwalen verrukt van de ene scène naar de andere van de verhalen van Mozes en Christus, geschilderd op de muren door Perugino en
Botticelli, en blijven lang hangen bij de monumentale fresco's van Michelangelo op het gewelf, die na een recente restauratie de buitengewone iriserende kleuren van weleer hebben teruggekregen. Helaas komt de dreigende Christus die Michelangelo schilderde in het Laatste Oordeel niet over
in het Laatste Oordeel er niet in geslaagd om de nodige stilte op te leggen aan de vele, te vele toeristen die zich elke dag in de beroemde kapel verdringen.