Prezentacja tomu „Zbiory Muzeum Profanum, I”

Przeniesienie zbiorów Muzeów Biblioteki Apostolskiej Watykańskiej do Muzeów Watykańskich, zgodnie z Rescriptum ex Audientia papieża Jana Pawła II, doprowadziło do utworzenia Departamentu Sztuki Dekoracyjnej 1 lipca 2003 roku.

Od tego czasu kurator Guido Cornini, jego pracownicy oraz cały zespół muzeum zaangażowali się w szereg inicjatyw naukowych i konserwatorskich mających na celu rewitalizację tych różnorodnych zbiorów, które przez wieki były przechowywane w Bibliotece Apostolskiej.

Rozpoczęto badania diagnostyczne, prace konserwatorskie, liczne badania, nowe ekspozycje i różne wystawy. Około dziesięć lat później, 1 października 2013 r., rozpoczęto reorganizację bogatych i różnorodnych zbiorów Muzeum Świeckiego, założonego w 1761 r. na mocy ceduli motu proprio Klemensa XIII. Muzeum miało pomieścić „świeckie” zabytki, które nie znalazły miejsca w muzeum chrześcijańskim.

Pierwotna kolekcja składała się głównie z przedmiotów pochodzących z bogatej kolekcji Carpegna, związanych ze sztuką sumptuaryjskąi narzędziami domowymi (kamee, wyroby z kości słoniowej, kryształy górskie i małe brązy). Z biegiem czasu, aż do około 1940 r., dodano dzieła i artefakty z innych starożytnych kolekcji, z wykopalisk przeprowadzonych w Państwie Watykańskim, z innych obszarów archeologicznych (Bliski Wschód, cywilizacje Ameryki Południowej) oraz przedmioty sztuki postklasycznej.

Wystawa z 2013 roku, której kuratorami byli Cornini i Claudia Lega w zakresie naukowym, miała na celu podkreślenie znaczenia „Gabinetu Starożytności” w Sali Muzeum Profanum oraz historycznego rozmieszczenia artefaktów, a także powstania kolekcji.

Pierwszy spis zbiorów Muzeum Profanum stanowił podstawę do identyfikacji obiektów, które miały zostać umieszczone w czterech gablotach Valadiera.

Duża liczba pozostałych obiektów z kolekcji „Profane” znalazła swoje miejsce w czterech sekcjach Galerii Clementine, zorganizowanych według kryteriów topograficznych i tematycznych. Wytyczne wystawy mają na celu zilustrowanie ewolucji historii wykopalisk, środków podjętych w celu ochrony dziedzictwa archeologicznego oraz poszerzenia horyzontów badań archeologicznych za różnych papieży. Badania poszczególnych dzieł przygotowujących wystawę wykazały, że większość kolekcji „świeckiej” była całkowicie nieznana i nieopublikowana w literaturze naukowej. Istniała zatem pilna potrzeba zapewnienia muzeum dogłębnego narzędzia wiedzy i badań naukowych.

W dniu 5 maja 2014 r. nieżyjący już Guido Cornini i jego asystentka Claudia Lega przedstawili Dyrekcji Muzeów Watykańskich program wydawniczy Katalogu zbiorów Muzeum Świeckiego. Katalog podzielony jest na kilka tomów poświęconych różnym tematom, od artefaktów przedrzymskich po prekolumbijskie.

Pojawienie się Luca Pesante w Departamencie dobrze wróży kontynuacji programu waloryzacji i upowszechniania tego ważnego dziedzictwa w nadchodzących latach, we współpracy z Claudią Lega. W ostatnich latach w badaniach naukowych nad około 1300 dziełami ruchomymi i 430 eksponatami w gablotach Muzeum Świeckiego uczestniczyło wielu różnych ekspertów: Maria Gilda Benedettini, Elisa Cella, Maria Cristina Leotta, Antonella Natali, Maria Stella Pacetti, Fabrizio Santi, Marina Sclafani, Alessandro Naso i Leonardo di Blasi. Zbadano łącznie 193 obiekty, z których większość nigdy wcześniej nie była pokazywana. Pochodzą one z Włoch i regionu Morza Śródziemnego i datowane są od epoki brązu do epoki żelaza i końca III wieku p.n.e. W przygotowaniu wszystkich tomów katalogu (zarówno tych w przygotowaniu, jak i opublikowanych) aktywnie uczestniczyło wielu specjalistów z Muzeów Watykańskich (konserwatorzy, Departament Stosowanych Badań Naukowych nad Dziedzictwem Kulturowym, Laboratorium Fotograficzne, Korpus Strażniczy, Sekretariaty, Biuro ds. Obrazów i Praw, a także, oczywiście, Redakcja).

Nieoceniona pomoc stanowiły również informacje zapisane w kartach inwentarza ogólnego oraz dokumenty przechowywane w Archiwum Historycznym. W szczególności od 2000 r. praca konserwatorów z Laboratorium Konserwacji Metali i Ceramiki oraz Laboratorium Konserwacji Materiałów Kamiennych, którzy przeprowadzili prace konserwatorskie nad artefaktami w ścisłej współpracy z Departamentem Stosowanych Badań Naukowych nad Dziedzictwem Kulturowym, który przeprowadził niezbędne analizy, przyczyniła się do lepszego zrozumienia etapów obróbki i produkcji konserwowanych dzieł.

Bardzo ważną rolę odegrali Mecenasi Sztuki w Muzeach Watykańskich, których wsparcie umożliwiło przeprowadzenie wielu z tych konserwatorskich interwencji (w szczególności w przypadku obiektów ujętych w niniejszym tomie): Mecenasi z Illinois, Kapituła z Houston w Teksasie oraz Mecenasi z Michigan, Kapituła z Kalifornii. Tom, będący wynikiem synergicznej i konstruktywnej pracy zespołowej, jest zatem bogaty w ważne nowe odkrycia i elementy budzące duże zainteresowanie. Stanowi on pierwszy kamień milowy w ważnym projekcie naukowym, którego celem jest udostępnienie naukowcom bogatego dziedzictwa kolekcji Muzeum Świeckiego, jednej z wielu kolekcji tworzących bogate dziedzictwo Muzeów Watykańskich.

Jestem wdzięczny redakcji, w osobie jej dyrektora Giuseppe Mazzy, Cristinie D'Andrea za pracę nad redakcją oraz Alessandrze Murri za projekt graficzny i layout. Na koniec chciałbym podziękować Claudii Lega, która przez lata pracowała nad tymi materiałami i nad tym projektem, którego wyniki są naprawdę niezwykłe, biorąc pod uwagę jej rozległą wiedzę w tej dziedzinie, co każdy będzie mógł zobaczyć w niniejszym tomie.

BARBARA JATTA – dyrektor Muzeów Watykańskich